Η διοίκηση των ΕΛΤΑ και η κυβέρνηση υποστηρίζουν ότι το κλείσιμο εκατοντάδων ταχυδρομικών καταστημάτων οφείλεται στη δραματική μείωση της διακίνησης αλληλογραφίας, η οποία τα τελευταία χρόνια αγγίζει το 80%. Η επιχειρηματολογία είναι απλή: τα καταστήματα δεν έχουν πλέον αντικείμενο και λειτουργούν ζημιογόνα.
Είναι, όμως, αυτό επαρκής εξήγηση;
Όχι. Τα ΕΛΤΑ δεν είναι ιδιωτικά μαγαζάκια που κλείνουν όταν δεν πάνε καλά. Είναι δημόσια υπηρεσία. Και οι δημόσιες υπηρεσίες δεν λειτουργούν με βάση τον λογαριασμό κερδών και ζημιών, αλλά με γνώμονα την κοινωνική αποστολή τους.
Είναι, όμως, αυτό επαρκής εξήγηση;
Όχι. Τα ΕΛΤΑ δεν είναι ιδιωτικά μαγαζάκια που κλείνουν όταν δεν πάνε καλά. Είναι δημόσια υπηρεσία. Και οι δημόσιες υπηρεσίες δεν λειτουργούν με βάση τον λογαριασμό κερδών και ζημιών, αλλά με γνώμονα την κοινωνική αποστολή τους.
Η θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης δήλωσε πρόσφατα ότι «ο επικοινωνιακός χειρισμός από τα ΕΛΤΑ ήταν άστοχος» και ότι «θα έπρεπε πρώτα να έχει προηγηθεί ενημέρωση της κοινωνίας».
Η παρατήρηση αυτή, ωστόσο, αποπροσανατολίζει.
Το πρόβλημα δεν είναι επικοινωνιακό. Το πρόβλημα είναι πολιτικό: στο πώς αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση τον ρόλο των ΕΛΤΑ. Τα θεωρεί δημόσιο φορέα καθολικής υπηρεσίας ή ένα δίκτυο εμπορικών καταστημάτων;
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης δήλωσε πρόσφατα ότι «ο επικοινωνιακός χειρισμός από τα ΕΛΤΑ ήταν άστοχος» και ότι «θα έπρεπε πρώτα να έχει προηγηθεί ενημέρωση της κοινωνίας».
Η παρατήρηση αυτή, ωστόσο, αποπροσανατολίζει.
Το πρόβλημα δεν είναι επικοινωνιακό. Το πρόβλημα είναι πολιτικό: στο πώς αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση τον ρόλο των ΕΛΤΑ. Τα θεωρεί δημόσιο φορέα καθολικής υπηρεσίας ή ένα δίκτυο εμπορικών καταστημάτων;
Το οικονομικό επιχείρημα
Είναι αλήθεια ότι η διακίνηση αλληλογραφίας έχει μειωθεί ραγδαία. Η ψηφιοποίηση άλλαξε τα πάντα — λογαριασμοί, ειδοποιήσεις, τραπεζικές συναλλαγές πραγματοποιούνται πλέον ηλεκτρονικά. Ο όγκος της παραδοσιακής αλληλογραφίας καταρρέει, και αυτό δημιουργεί οικονομική πίεση.
Το επιχείρημα, επομένως, είναι πραγματικό. Όμως δεν αρκεί.
Είναι αλήθεια ότι η διακίνηση αλληλογραφίας έχει μειωθεί ραγδαία. Η ψηφιοποίηση άλλαξε τα πάντα — λογαριασμοί, ειδοποιήσεις, τραπεζικές συναλλαγές πραγματοποιούνται πλέον ηλεκτρονικά. Ο όγκος της παραδοσιακής αλληλογραφίας καταρρέει, και αυτό δημιουργεί οικονομική πίεση.
Το επιχείρημα, επομένως, είναι πραγματικό. Όμως δεν αρκεί.
Τα ΕΛΤΑ ως καθολική υπηρεσία
Τα ΕΛΤΑ δεν είναι ιδιωτικό κατάστημα. Είναι φορέας καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας, με θεσμική υποχρέωση να εξυπηρετεί ολόκληρη την επικράτεια — ακόμη και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές — ανεξάρτητα από το αν αυτό αποφέρει κέρδος.
Η υποχρέωση αυτή κατοχυρώνεται ρητά από το ευρωπαϊκό και ελληνικό δίκαιο (Ν. 4053/2012):
«Η Καθολική Υπηρεσία διασφαλίζει την παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες, σε προσιτές τιμές και με καθορισμένη ποιότητα, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης.»
Ο ρόλος των ΕΛΤΑ, επομένως, είναι κοινωνικός και δημόσιος, όχι απλώς εμπορικός.
Τα ΕΛΤΑ δεν είναι ιδιωτικό κατάστημα. Είναι φορέας καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας, με θεσμική υποχρέωση να εξυπηρετεί ολόκληρη την επικράτεια — ακόμη και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές — ανεξάρτητα από το αν αυτό αποφέρει κέρδος.
Η υποχρέωση αυτή κατοχυρώνεται ρητά από το ευρωπαϊκό και ελληνικό δίκαιο (Ν. 4053/2012):
«Η Καθολική Υπηρεσία διασφαλίζει την παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες, σε προσιτές τιμές και με καθορισμένη ποιότητα, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης.»
Ο ρόλος των ΕΛΤΑ, επομένως, είναι κοινωνικός και δημόσιος, όχι απλώς εμπορικός.
Η πραγματική σύγκρουση
Από τη μία πλευρά, το Υπερταμείο (ΕΕΣΥΠ) και η διοίκηση των ΕΛΤΑ επιδιώκουν να μειώσουν ζημιές και να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα του οργανισμού. Από την άλλη, το κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίζει έναν δημόσιο φορέα με όρους αγοράς, διότι έτσι παραμερίζεται η κοινωνική αποστολή του: η εξυπηρέτηση πολιτών, νησιών, ορεινών περιοχών και ηλικιωμένων.
Η διπλή αυτή ταυτότητα — δημόσια αποστολή από τη μία, εταιρική λειτουργία από την άλλη — απαιτεί πολιτική ισορροπία και κυβερνητική στρατηγική, όχι απλή λογιστική διαχείριση.
Η μείωση της αλληλογραφίας είναι υπαρκτό πρόβλημα. Η επιλογή, όμως, να απαντήσεις σε αυτό με «λουκέτα» αντί με ανασχεδιασμό του ρόλου των ΕΛΤΑ — με ψηφιακές υπηρεσίες, logistics ή τοπικά κέντρα εξυπηρέτησης — είναι καθαρά πολιτική απόφαση.
Από τη μία πλευρά, το Υπερταμείο (ΕΕΣΥΠ) και η διοίκηση των ΕΛΤΑ επιδιώκουν να μειώσουν ζημιές και να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα του οργανισμού. Από την άλλη, το κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίζει έναν δημόσιο φορέα με όρους αγοράς, διότι έτσι παραμερίζεται η κοινωνική αποστολή του: η εξυπηρέτηση πολιτών, νησιών, ορεινών περιοχών και ηλικιωμένων.
Η διπλή αυτή ταυτότητα — δημόσια αποστολή από τη μία, εταιρική λειτουργία από την άλλη — απαιτεί πολιτική ισορροπία και κυβερνητική στρατηγική, όχι απλή λογιστική διαχείριση.
Η μείωση της αλληλογραφίας είναι υπαρκτό πρόβλημα. Η επιλογή, όμως, να απαντήσεις σε αυτό με «λουκέτα» αντί με ανασχεδιασμό του ρόλου των ΕΛΤΑ — με ψηφιακές υπηρεσίες, logistics ή τοπικά κέντρα εξυπηρέτησης — είναι καθαρά πολιτική απόφαση.
Τι συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανέφερε ότι «το κλείσιμο καταστημάτων ήταν ευρωπαϊκή ανάγκη» και ότι «όταν κάτι συμβαίνει στην Ευρώπη, δεν μπορεί να μην συμβεί και στην Ελλάδα».
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανέφερε ότι «το κλείσιμο καταστημάτων ήταν ευρωπαϊκή ανάγκη» και ότι «όταν κάτι συμβαίνει στην Ευρώπη, δεν μπορεί να μην συμβεί και στην Ελλάδα».
Πρόκειται για λανθασμένη εικόνα.
Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα, αλλά καμία δεν άφησε τα ταχυδρομεία να καταρρεύσουν υπό το βάρος της αγοράς. Αντιθέτως, επανασχεδίασαν τον ρόλο τους με έξυπνες δημόσιες πολιτικές.
Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα, αλλά καμία δεν άφησε τα ταχυδρομεία να καταρρεύσουν υπό το βάρος της αγοράς. Αντιθέτως, επανασχεδίασαν τον ρόλο τους με έξυπνες δημόσιες πολιτικές.
Το παράδειγμα της Γαλλίας
Η La Poste έχασε πάνω από 60% του επιστολικού της όγκου σε μια δεκαετία — σχεδόν ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Αντί να κλείσει καταστήματα, η Γαλλία προχώρησε σε μεταρρύθμιση με κοινωνικό πρόσημο:
Θεσμοθέτησε «Κοινωνική Αποστολή» και ετήσια επιδότηση για τη διατήρηση των ταχυδρομείων σε μικρές πόλεις και χωριά.
Δημιούργησε τα “Maisons de Services au Public”: πολυλειτουργικά ταχυδρομεία που παρέχουν τραπεζικές, ασφαλιστικές και δημόσιες υπηρεσίες — από αιτήσεις σύνταξης έως φορολογικές δηλώσεις.
Ενσωμάτωσε ψηφιακές υπηρεσίες, με ταχυδρομικούς υπαλλήλους να βοηθούν ηλικιωμένους σε ηλεκτρονικές συναλλαγές.
Η La Poste έτσι παραμένει παρούσα, μειώνει ζημιές και διατηρεί τον κοινωνικό της ρόλο.
Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν αναλάβει η Ιταλία, η Πορτογαλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς μαζικά λουκέτα.
Η La Poste έχασε πάνω από 60% του επιστολικού της όγκου σε μια δεκαετία — σχεδόν ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Αντί να κλείσει καταστήματα, η Γαλλία προχώρησε σε μεταρρύθμιση με κοινωνικό πρόσημο:
Θεσμοθέτησε «Κοινωνική Αποστολή» και ετήσια επιδότηση για τη διατήρηση των ταχυδρομείων σε μικρές πόλεις και χωριά.
Δημιούργησε τα “Maisons de Services au Public”: πολυλειτουργικά ταχυδρομεία που παρέχουν τραπεζικές, ασφαλιστικές και δημόσιες υπηρεσίες — από αιτήσεις σύνταξης έως φορολογικές δηλώσεις.
Ενσωμάτωσε ψηφιακές υπηρεσίες, με ταχυδρομικούς υπαλλήλους να βοηθούν ηλικιωμένους σε ηλεκτρονικές συναλλαγές.
Η La Poste έτσι παραμένει παρούσα, μειώνει ζημιές και διατηρεί τον κοινωνικό της ρόλο.
Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν αναλάβει η Ιταλία, η Πορτογαλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς μαζικά λουκέτα.
Τι θα μπορούσε να γίνει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει το ίδιο παράδειγμα.
Τα ΕΛΤΑ μπορούν να μετατραπούν σε σύγχρονα κέντρα δημόσιας εξυπηρέτησης, αντί να συρρικνωθούν:
Να λειτουργούν ως πολυκέντρα υπηρεσιών: δημόσιες υπηρεσίες, e-government, τραπεζικές συναλλαγές, logistics.
Να συνεργαστούν με δήμους και ΚΕΠ για κοινές δομές.
Να χρηματοδοτηθεί η καθολική υπηρεσία από το κράτος ή την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Να αναβαθμιστεί ο ρόλος του ταχυδρόμου ως κοινωνικού λειτουργού — διανομή φαρμάκων, εξυπηρέτηση ηλικιωμένων, συλλογή απογραφικών δεδομένων.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει το ίδιο παράδειγμα.
Τα ΕΛΤΑ μπορούν να μετατραπούν σε σύγχρονα κέντρα δημόσιας εξυπηρέτησης, αντί να συρρικνωθούν:
Να λειτουργούν ως πολυκέντρα υπηρεσιών: δημόσιες υπηρεσίες, e-government, τραπεζικές συναλλαγές, logistics.
Να συνεργαστούν με δήμους και ΚΕΠ για κοινές δομές.
Να χρηματοδοτηθεί η καθολική υπηρεσία από το κράτος ή την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Να αναβαθμιστεί ο ρόλος του ταχυδρόμου ως κοινωνικού λειτουργού — διανομή φαρμάκων, εξυπηρέτηση ηλικιωμένων, συλλογή απογραφικών δεδομένων.
Το διακύβευμα
Η συζήτηση για τα ΕΛΤΑ δεν είναι ζήτημα επικοινωνίας.
Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και κοινωνικής αντίληψης.
Αν τα ΕΛΤΑ θεωρούνται μαγαζάκια, τότε τα «λουκέτα» είναι η φυσική εξέλιξη.
Αν, όμως, θεωρούνται δημόσιος θεσμός που υπηρετεί την κοινωνία, τότε χρειάζεται πολιτική που να τα στηρίξει, όχι να τα αποσύρει.
Η συζήτηση για τα ΕΛΤΑ δεν είναι ζήτημα επικοινωνίας.
Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και κοινωνικής αντίληψης.
Αν τα ΕΛΤΑ θεωρούνται μαγαζάκια, τότε τα «λουκέτα» είναι η φυσική εξέλιξη.
Αν, όμως, θεωρούνται δημόσιος θεσμός που υπηρετεί την κοινωνία, τότε χρειάζεται πολιτική που να τα στηρίξει, όχι να τα αποσύρει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου